برای پيشرفت تلاش منع گسترش سلاح های کشتار جمعی، ديپلماسی فعال و پيگير مورد نياز است
برای پيشرفت تلاش منع گسترش سلاح های کشتار جمعی(1)، ديپلماسی فعال و پيگير مورد نياز است.
فهرست 12 عنوانی سناتور لوگار (2) برای پيگيری امنيت سلاحهای كشتار جمعی WMD
بگفته يكی از طراحان " برنامه مشترک نان – لوگار برای كاهش تهديد سلاح" (3) آنچه بيش از تامين مالی برای پيشرفت موثر برنامه مورد نياز است، وجود يك ديپلماسی فعال، پيگير، و تهاجمی است.
سناتور ريچارد لوگار (جمهوريخواه از اينديانا) (4) --- كه بهمراه سناتور اسبق سام نان (5) --- در سال 1991 لايحه مزبور را به تصويب رساند، اعلام كرد با اينكه خوشحال است هر دو كانديدای رياست جمهوری حمايت خود را از اين طرح اعلام داشته اند و در مورد افزايش اعتبار آن وعده كرده اند، لكن " در كوتاه مدت، افزايش اعتبار طرح تضمينی نمی دهد كه زراد خانه عظيم سلاح های كشتار جمعی روسيه سريعتر يا موثرتر از وضعيت موجود كاهش يابد." لوگار مطلب فوق را در سخنرانيش برای باشگاه ملی مطبوعات (6) در واشنگتن ايراد كرد.
بر اساس برنامه اوليه نان - لوگار قرار بود سلاحهای كشتار جمعی واقع در كشورهای اتحاد شوروی سابق را با استفاده از مهارتهای فنی و پول ايالات متحده حراست نموده، خنثی كرده و از كار انداخته، و نابود نمايند. در سال 2003 پرزيدنت بوش يك اصلاحيه " بسط قانون نان - لوگار" (7) را به امضا رساند كه بر آن اساس اجازه داده ميشد بخشی از اعتبار برنامه به مصرف اقدامات منع گسترش كه جديدا امكان بروز می يافت برسد.
سناتور لوگار اضافه كرد: " در مرحله فعلی، بكار انداختن اعتبار اضافی در اين زمينه نيازمند استفاده از ديپلماسی تهاجمی با مقامات مقاوم روسی است." او توضيح داد اعتبار بيشتر را ميتوان برای مثال برای خنثی كردن و از كار انداختن موشكهای بيشتری در پايگاه سوروواتيخا (8) مصرف نمود؛ البته بشرطی كه روسها حاضر باشند رقم 4 موشكی را كه در حال حاضر ماهانه برای نابودی تحويل ميدهند افزايش دهند.
او اضافه كرد گرچه دولت روسيه تاسيسات نظامی متعددی را بروی برنامه نان - لوگار گشوده است، هنوز تعدادی هم چنان بسته مانده؛ و " چالشهای عمده و فوری طرح نان - لوگار عبارتند از متقاعد كردن روسيه به شتاب بخشيدن به برنامه زمانبندی خنثی سازی و از كار اندازی سلاح ها، راغب كردنشان به اينكه موافقت نامه های چتری و فراگير منعقد كنند ( كه مسئوليت و خسارت پذيری شركتهای پيمانكاری را محدود كند)، و بالاخره رضايت به اينكه الباقی تاسيسات بسته خود را بروی اين طرح باز نمايند. هر كس برنده انتخابات در ماه نوامبر شود می بايد اين اقدامات را جزو اولويت های خود قرار دهد. تنها پس از اينكه اين موانع از سر راه برداشته شدند، كنگره و رئيس جمهور، و نيز هم پيمانان ما، بايد اعتبارات لازم را برای استفاده از فرصت های بوجود آمده تامين نموده و بكار اندازند."
او اضافه كرد: " در هر كجا كه بتوانيم موفق به دستيابی به يك رخنه و پيشرفت عمده سياسی و ديپلماتيك شويم، اجازه داريم از اين ابزار استفاده كنيم."
سناتور لوگار فهرستی شامل 12 عنوان از اقدامات اساسی ارائه كرد كه " نامزد برنده رياست جمهوری ... می بايد تمامی توان اقتصادی و اقتدار سياسی ايالات متحده را به حمايت از آن فراخواند." او گفت فهرست شامل اقداماتی شاق و ارعاب آور است و "نشان ميدهد كار پيچيده و نا مطمئن منع گسترش سلاح هسته ای نيازمند انعطاف، پيگيری، خلاقيت، و همكاری هم پيمانان ما است."
فهرست مزبور شامل اقدامات زير است:
--- از كار انداختن كامل، مسجل، و غير قابل بازگشت برنامه هسته ای كره شمالی. لوگار اين عنوان را مهمترين و فوری ترين اولويت ملی در زمينه مبارزه با گسترش سلاح كشتار جمعی خواند.
--- بسيج جامعه جهانی برای اعمال فشار روزافزون بر ايران برای پايان بخشيدن به آمال و جاه طلبی آن برای دسترسی به سلاح هسته ای.
--- اقناع روسيه به اينكه سلاح های هسته ای كوتاه برد، قابل حمل تر، و تاكتيكی خود را مشمول برنامه نان- لوگار نمايد.
--- همكاری با مقامات روسی برای پايان بخشيدن و از ميان برداشتن موانع بوروكراتيك بر سر راه منع گسترش و اقناع آنها به صحه گزاری و تصويب " توافق فراگير نان- لوگار" (9)، كه پرداخت های برنامه منع گسترش را از ماليات بندی دولت معاف ميكند و پيمانكاران ايالات متحده را ( كه مشغول انجام دشوارترين بخش كار هستند) در صورت وقوع حادثه و سوانح كاری مشمول حمايت قرار ميدهد و از مسئوليت مبرا ميكند.
--- اقناع روسيه به اينكه كليه زرادخانه های بيولوژيكی خود را بگشايد و اطلاعات كامل در مورد ذخاير سلاح های شيميايی خود در اختيار قرار دهد، و ضمنا نسبت به عقد نهايی توافقنامه ای در مورد پلوتونيوم با آنها اقدام كند.
--- انجام اقدامات لازم برای ايجاد اعتماد و همكاری ميان هندوستان و پاكستان جهت رسيدن به توافقات هسته ای در آنجا.
--- نظارت و كنترل مواد هسته ای در سراسر جهان.
--- تشويق و ترغيب متفقين ايالات متحده برای انجام كامل تعهدات مالی خود برای پروژه های منع گسترش در چارچوب " مشاركت جهانی عليه سلاح ها و مواد كشتار جمعی" (10)، و
--- توسعه برنامه ها برای استخدام دانشمندان تسليحاتی اسبق در بخش تجاری و شركتهای خصوصی آمريكايی و اروپايی.
بگفته لوگار " جنگ عليه تروريسم در جهانی جريان دارد كه انباشته از سلاح ها و مواد هسته ای، شيميايی، و بيولوژيكی است. حد اقل شرط پيروزی در اين نبرد جلوگيری از دستيابی حتی يك سلول تروريستی به سلاح و يا مواد كشتار جمعی است."
در ادامه متن سخنان سناتور لوگار تقديم ميشود:
سناتور ريچارد ج. لوگار
رئيس كميسيون روابط خارجی سنا، ايالات متحده.
باشگاه ملی مطبوعات - واشنگتن دی. سی.
نان- لوگار در يك سال انتخاباتی
از زمان سقوط و از هم پاشی اتحاد شوروی، خطر آسيب پذيری در مقابل سوء استفاده از سلاح های كشتار جمعی مسئله شماره يك امنيت ملی و بزرگترين مشكل پيش روی ايالات متحده بوده است. پس از سالها، بالاخره وقايع مصيبت بار 11 سپتامبر 2001 و اطلاعات بدست آمده در باره شبكه القاعده، روش های كار، توانايی ها و مقاصد شوم آن، آسيب پذيری ما را آشكارا به همه نشان داد.
جنگ عليه تروريسم در جهان و شرايطی جريان دارد كه انباشته از سلاح و مواد هسته ای، شيميايی، و بيولوژيكی ( كشتار جمعی) است. بيشتر اين سلاح ها و مواد در ايالات متحده و روسيه انبار شده اند، اما بعضا در برخی كشور های ديگر مانند: هندوستان، پاكستان، ايران، ليبی، كره شمالی، سوريه، سودان، اسراييل، بريتانيای كبير، فرانسه، چين، و شايد در ساير كشور ها نيز وجود دارند.
بايد پيش بينی كنيم كه تروريست ها، چنانچه به آنها فرصت داده شود، از سلاح های كشتار جمعی استفاده خواهند كرد. حد اقل شرط پيروزی در اين نبرد اينست كه از دستيابی حتی يك سلول تروريستی به سلاح ها و مواد كشتار جمعی جلوگيری كنيم. ما بايد اطمينان حاصل كنيم كه تمامی منابع سلاح های كشتار جمعی WMD شناسايی شده و بطور منظم و دائمی حراست ميشوند يا نابود شده اند.
برنامه نان- لوگار
برای مبارزه با تهديد WMD (س. ك. ج.) موجود در اتحاد شوروی سابق كشور ما برنامه تعاون نان- لوگار برای كاهش تهديد س. ك. ج. را آماده و پياده سازی كرد. از آغاز اجرا برنامه در 1991، نان- لوگار مهارت فنی و پول آمريكا را به تلاش مشترك برای حراست و نابود كردن مواد و سلاح كشتار جمعی اختصاص داد. تا به امروز سيستم های تسليحاتی كه در چارچوب اين برنامه و توسط ايالات متحده خنثی سازی يا نابود شده اند شامل موارد زير هستند:
6312 كلاهك جنگی هسته ای،
537 موشك باليستيك بين قاره ای ICBM،
459 سيلوی ICBM،
11 سكوی پرتاب متحرك ICBM،
128 بمب افكن،
708 موشك هسته ای هوا به زمين،
408 سكوی پرتاب موشكی زير دريايی،
496 موشك مخصوص پرتاب از زير دريايی،
27 زير دريايی هسته ای، و
194 تونل آزمايش هسته ای.
به علاوه:
260 تن مواد مربوط به شكافت اتمی مشمول اولويت فراگير يا ايمنی سريع شدند.
در حدود 60 سايت نگهداری كلاهك های هسته ای كنترل های ايمنی مضاعف صورت گرفتند.
208 تن از مواد اورانيوم سوپر غنی شده (11) HEU برای مصارف تسليحاتی به درجه پائين اورانيوم (12) LEU تقليل يافت.
35 درصد از سلاح های شيميايی روسيه تحت كنترل های ايمنی قرار گرفتند.
در 49 مركز تسليحات بيولوژيك سابق تحقيقات مشترك آمريكا - روسيه در حال اجراست و بهبود كنترل های ايمنی در 4 سايت ساخت سلاح بيولوژيكی در دست اقدام می باشد.
مراكز بين المللی علم و فن آوری (13)، كه آمريكا يكی از عمده ترين حاميان آنهاست، قريب 58000 دانشمند تسليحاتی سابق را به كارهای صلح آميز گمارده است.
برنامه بين المللی منع گسترش س. ك. ج. (14) برای 750 پروژه صلح آميز تامين اعتبار كرده كه فعاليت قريب 14000 دانشمند تسليحاتی سابق را در بر می گيرد، و نزديك به 580 شغل جديد از نوع فن آوری تخصصی ممتاز ايجاد نموده است.
اوكراين، بلا روس، و قزاقستان در نتيجه تلاش مشترك برنامه تعاون نان- لوگار اينك مناطق پاك و عاری از سلاح اتمی هستند.
اين موفقيت ها آسان بدست نيامده اند. امروز، حتی پس از 12 سال كار و تلاش لازم است مراقبت دائمی بكار گرفته شود مبادا برنامه نان- لوگار در اثر كارشكنی های بوروكراتيك يا اختلاف نظر های سياسی دچار وقفه و شكست شود.
سناتور سابق سام نان از جورجيا، و من، وقت و تلاش زيادی بكار برديم تا برنامه مزبور را روی غلطك انداختيم. با تعداد بيشماری افراد با حسن نيت و با پشتكار، خواه در اتحاد شوروی سابق خواه در دولت خودمان، همكاری مستمر داشتيم. در عين حال از همان ابتدا چه در ايالات متحده و چه در روسيه با مقاومت در مقابل مفهوم و رسالت نان- لوگار مواجه شديم. در كشور خودمان مخالفت اغلب ناشی از تفكر اشتباهی است كه به بودجه نان- لوگار به عنوان كمك خارجی می نگرد؛ يا اعتقاد اشتباه تری كه فكر ميكند بودجه وزارت دفاع می بايد منحصرا صرف نيروهای مسلح، تسليحات، يا ديگر اشكال توان رزمی شود. در ضمن ما با برخی بقايای احساسی يا رفتاری علنی يا مخفی دوران جنگ سرد نسبت به روسيه روبرو بوده ايم كه ميان آمريكاييان استمرار داشته است، و موجب شده بعضی مخالفين نان- لوگار تقريبا نسبت به هر نوع همكاری با مسكو بدبين باشند. تا همين اواخر ما با نوعی بی علاقگی عمومی نسبت به منع گسترش س. ك. ج. نيز مواجه بوديم كه كار جذب حمايت برای اعتبار و فعاليت نان- لوگار را بدل به مبارزه ای همه ساله كرده بود.
مطلب ديگری كه كار توضيح و ترويج نان- لوگار را پيچيده كرده اينست كه اغلب دستاوردهای اين برنامه دور از توجه و چشم رسانه های جمعی صورت گرفته؛ و گرچه پيشرفت برنامه قابل اندازه گيری است لكن از ديد رسانه ای خبر داغی به حساب نمی آيد. برای مثال، در مركز موشكی سوروواتيخا، موشك های سوخت جامد روسی SS-18 و SS-19 تنها 4 دستگاه در هر ماه پياده و از كار انداخته ميشوند. اين كار ساليان دراز ادامه خواهد داشت تا تمامی موشك ها نابود شوند. در شچوچيه (15)، آمريكا و روسيه مشتركا مشغول احداث مركزی برای نابود كردن سلاح های شيميايی هستند كه از سال 2007 عملياتی خواهد شد. اين مركز قادر خواهد بود سالانه 4.5 در صد از ذخاير اعلام شده سلاح های شيميايی روسی را نابود كند. اينها عمليات بسيار پيچيده و دشواری هستند كه دور از مرزهای ما صورت می گيرند. به همين دليل ايجاد يك ائتلاف آگاه بنفع برنامه های منع گسترش همواره موضوع مشكلی بوده است.
نقش نان- لوگار در مبارزه انتخاباتی رياست جمهوری
مبارزات انتخاباتی رياست جمهوری يكی از بهترين معيارهای سنجش علاقه عمومی و رسانه ای را به مسايل خاص بدست ميدهد. بر اين اساس موضوع منع گسترش س. ك. ج. قبل از حملات 11 سپتامبر علاقه اندكی در جامعه ايجاد كرده بود.
در 1995 و 1996 كه خود من در مبارزه انتخاباتی --- برای كانديد شدن از طرف حزب جمهوريخواه --- شركت داشتم، مبارزه با تروريسم اتمی را يكی از شعارهای اصلی انتخاباتی خود قرار دادم. در طول گشت انتخاباتی به تفصيل در مورد خطرات اشاعه سلاح هسته ای صحبت كردم و گفتم هدف ما از برنامه نان- لوگار چيست. در اوت 1995 به دالاس رفتم و برای جلب حمايت فعالين در كنفرانس " با هم متحد می ايستيم آمريكا" (16) --- گرد هم آيی از جنبش مستقلين سياسی كه راس پرو (17) در انتخابات رياست جمهور 1992 پايه ريزی كرده بود --- يك سخنرانی 20 دقيقه ای در باره منع گسترش ايراد كردم. در آنجا گفتم : " هيچ چيز بيشتر از مواد و سلاح های هسته ای كنترل نشده ای كه ممكن است بدست گروه های تند رو و تروريست جهان سومی بيافتد جان شهروندان آمريكايی را تهديد نمی كند."
لكن در يافتم اين موضوعی نيست كه رای دهندگان را به جنبش وادارد يا توجه رسانه ها را جلب كند. در دسامبر 1995 يك تبليغ تلويزيونی را در چهار قسمت در مورد خطرات تروريسم هسته ای پخش كردم. در آن تبليغ تلويزيونی می گفتم : " چه آماده و چه نه، رئيس جمهور آتی ناچار است با تروريسم هسته ای دست و پنجه نرم كند." برخی ناظرين به آن ايراد كردند كه دنبال كسب رای از راه ايجاد وحشت در مردم هستم. ناظرين همدل تر توجه مرا به موضوع منع گسترش به حساب مشغله و علاقه طولانی ام به امور سياست خارجی گذاشتند.
مبارزه انتخاباتی 1996 در واقع آينه ايست كه علاقه اندك مردم و توجه بسيار كند قاطبه ملت را به فاجعه تروريسم نشان ميدهد. تا آن زمان ما شاهد بمب گزاری مركز تجارت جهانی (18) در 1993، پخش گاز سارين (19) در مارس 1995 در مترو توكيو توسط اعضا فرقه اوم شين ريكيو (20)، انفجار كاميون در اوكلاهما سيتی (21) در آوريل 1995، و واقعه تهديد به انفجار مواد راديواكتيو سه سيوم 137 (22) توسط تروريست های چچن (23) در پاركی در مسكو در نوامبر 1995 بوديم. عليرغم اين موارد كه ياد آور آسيب پذيری شديد ما بود، نه توده مردم و نه رسانه ها توجه لازم را به موضوع اشاعه سلاح نكردند.
در آوريل 1996 نتيجه يك سنجش افكار توسط مركز تحقيقاتی پيو (24) تحت عنوان " بی تفاوتی عمومی نسبت به تروريسم هسته اي" عمق مطلب را نشان داد. سنجش مزبور نشان داد كه 59 درصد آمريكايی ها نگران تروريسم هسته ای نبودند. تنها 13 درصد از اين بابت "خيلی نگران بودند". خلاصه سنجش اعلام ميكرد : " اكثر آمريكايی ها اذعان ميكردند كه تروريست ها ميتوانند يك شهر ايالات متحده را هدف سلاح هسته ای، شيميايی، و يا بيولوژيكی قرار دهند، لكن تعداد كمی از بابت امكان آن نگران بودند. ... اين سنجش تائيدی است بر مدعا و تجربه سناتور ريچارد لوگار مبنی بر بی علاقگی مردم نسبت به موضوع، كه در مركز تبليغات و مبارزه انتخاباتی ناموفق او قرار داشت."
حتی در سال 2000 --- يعنی دو سال پس از بمب گزاری های سفارت آمريكا در كنيا و تانزانيا --- نيز مبارزات انتخاباتی عاری از بحث در مورد تروريسم هسته ای و منع گسترش بود. در طول سه مناظره مفصل تلويزيونی، بحث منع گسترش مطرح نشد، مگر اشاره كوتاهی به ضرورت كنترل عراق توسط جورج بوش (كه در آن زمان هنوز فرماندار بوش بود). در وب سايت CNN مقاله مفصلی در مورد دو نامزد اصلی، فهرست مطالبی را طرح نموده بودند ارائه ميكرد: 121 موضع توسط ال گور و 105 موضع يا موضوع توسط جرج بوش. هيچ يك از اين 226 موضع يا مطلب در باره تروريسم هسته ای يا استراتژی های مربوط به منع گسترش نبود. تنها اشارات دور به موضوع يكی موضع مخالف دو نامزد در مورد پيمان فراگير منع آزمايشات هسته ای و دفاع موشكی (25) بود و ديگری اظهارات معاون رئيس جمهور ال گور مبنی بر اينكه همان سياسی كلينتون را در مورد كره شمالی ادامه خواهد داد.
11 سپتامبر هم چون نقطه عطفی در اين مورد عمل كرد. حالا ديگر عموم مردم، رسانه ها، و نامزد ها همه توجه بيشتری نشان ميدهند. نه تنها هر دو نامزد از برنامه نان- لوگار حمايت ميكنند، بنظر می آيد مسابقه ای در كار است كه نشان دهد كدام يك در اين قسمت توان ترند و فعاليت بيشتری خواهند داشت. در مبارزات انتخاباتی اوليه حزب دمكرات نامزد ها برای افزايش اعتبارات نان- لوگار با يك ديگر كورس گذاشته بودند. هاوارد دين و جان ادواردز (26) صحبت از سه برابر كردن اعتبار نان- لوگار كردند؛ در حاليكه جان كری بدون تعيين رقم درخواست افزايش چشمگيری را كرد. گزارش اخير كميسيون 11 سپتامبر كنگره نيز تاكيد بيشتری بر نان- لوگار داشت و اعلام كرد : " جلوگيری از گسترش س. ك. ج. نيازمند حداكثر تلاش ممكن ميباشد. ... با تقويت اقدامات ضد گسترشی مانند برنامه امن كردن اشاعه سلاح و حمايت بيشتر از برنامه مشترک كاهش تهديد."
بعنوان يكی از بانيان نان- لوگار خوشحالم كه موضوع مورد توجه ملی قرار گرفته و جزيی از سياست امنيت ملی ايالات متحده شده است. گر چه هنوز هم مقاومت هايی از ناحيه برخی قسمت ها در دولت ايالات متحده به چشم می خورد، لكن توانسته ايم به نوعی تفاهم و همدلی در خصوص برنامه تعاون كاهش تهديد دست يابيم. از آن مهمتر اينكه تعداد روزافزونی سياست گزار به برنامه نان- لوگار و ساير اقدامات مربوط به منع گسترش علاقه مند ميشوند.
نان- لوگار در عمل و مرحله اجرايی
اما خروج اين برنامه از تاريكی با برخی سوء تفاهمات همراه بوده. درخواست سه برابر كردن بودجه نان- لوگار نشان دهنده شور و اشتياق جديد برای برنامه است، لكن در عين حال نشان ميدهد هنوز آگاهی كافی نسبت به كاركرد برنامه بدست نيامده است.
بودجه و اعتبار تنها يكی از عوامل موثر بر پيشرفت برنامه در آينده نزديك است. من با افزايش بودجه برنامه به آن ميزان كه بطور موثر قابل جذب باشد موافقم. اما در كوتاه مدت افزايش اعتبار طرح به اين معنی نيست كه ذخاير عظيم س. ك. ج. روسيه زودتر و بنحو موثر تری (از آنچه امكانات فعلی اجازه ميدهند) كاهش خواهد يافت.
در مرحله حاضر، تلاش های ديپلماتيك و سياسی نيز بهمان اندازه اهميت دارند و بعنوان پيش شرط بكار گيری بودجه بيشتر و اقدامات بهتر لازم هستند. با اينكه دولت روسيه تعداد چشم گيری پايگاه و تاسيسات را به روی برنامه نان- لوگار باز كرده، معذالك تعدادی هنوز بسته و مخفی مانده اند. عمده ترين چالش های پيش روی نان- لوگار اينست كه روس ها را قانع كنيم به پروسه خنثی سازی و از كار اندازی سلاح شتاب بخشند، نسبت به عقد قراردادهای چتری و فراگير برای محدود كردن مسئوليت مدنی پيمانكاران آمريكايی اقدام كند، و بالاخره باقی مانده تاسيسات خود را به روی نان- لوگار باز كند. هر كه در انتخابات ماه نوامبر برنده شد بايد اين اهداف را ميان اولويت های خود قرار دهد. تنها پس از حل مشكلات مورد اشاره، كنگره و رئيس جمهور و هم چنين ساير هم پيمانان ما، بايد منابع مالی لازم برای بهره برداری از امكانات بوجود آمده را تامين نمايند و بكار گيرند.
محدوديت ديگری كه بر سر راه افزايش بودجه وجود دارد، ماهيت فنی و مهندسی خنثی سازی و از كار اندازی سلاح ها ست. هر پروژه مشكلات فنی مهندسی خاص خود را دارد و نيازمند اقدامات زير بنايی تخصصی خود می باشد. حتی در جاييكه اين زير بنا بحد كمال رسيده، جذب اعتبار بيشتر بصورت موثر نيز ممكن است دشوار باشد. برای نمونه، تنها راه برای اينكه اعتبار بيشتری بطور موثر در از كار اندازی موشك های SS-18 و SS-19 در سوروواتيخا استفاده شود اينست كه خطوط اضافی خنثی سازی در محل احداث شود تا ظرفيت نابودی 4 مشك در ماه را افزايش دهيم. اما در اينجاست كه مقامات روسی نشان داده اند اين آمادگی را ندارند كه بيش از 4 موشك در ماه را به سوروواتيخا انتقال دهند. پس در اينجا به توافق روس ها نياز داريم؛ هم برای احداث خطوط و تاسيسات بيشتر، و هم برای اينكه بيش از 4 موشك تحويل دهند.
مسئله از جهت ديگری نيز پيچيده می شود: دولت روسيه يك واحد متمركز و يك پارچه نيست. رئيس جمهور، وزارت خارجه، ارتش، فرماندهان نظامی محلی، و حتی مقامات حكومتی محلی نزديك به سايت خنثی سازی، هر يك به نوعی بر روند كار تاثير گزار هستند. در سفرهايم به روسيه غالبا با موقعيت هايی روبرو شده ام كه مقامات روسی بازديد از سايت های حساس را مانع شده اند يا دشوار كرده اند. برای مثال در سال 2002 در راس هيات كوچكی به شهر كيروف (27) رفتم تا با پرسنل يك تاسيسات سلاح بيولوژيكی در آن نزديكی ملاقات كنم. ما از قبل اجازه رفتن به كيروف را از وزارت خارجه گرفته بوديم، لكن در فرودگاه مسكو بعد از سوار شدن به هواپيمای 12 نفره خود، به ما اطلاع دادند باند فرودگاه كيروف قادر به فرود هواپيمای ما نيست. البته ما ميدانستيم باند مزبور بطور مستمر ميزبان هواپيما هايی به بزرگی 737 است. ظاهرا بعضی مقامات در قسمت اداری روسيه از بازديد ما خوشحال نبودند، و سعی ميكردند از آن جلوگيری كنند. البته ما عاقبت به كيروف رسيديم اما اجازه نيافتيم از تاسيسات سلاح بيولوژيكی بازديد كنيم.
البته اين چند- مركزی حكومت گاه بنفع ما بوده. يك بار بهنگام بازديد از پايگاه موشكی پرم (28) در دامنه كوه های اورال در سال 2003 برای ترويج برنامه و حمايت از طرح نابود كردن موشك های سوخت جامد SS-24 و SS-25، فرماندار منطقه پرم، يوری تروتنف (29) كه از موافقين تبديل آن پايگاه به محلی برای خنثی سازی و از بين بردن موشك های ICBM بود، ترتيب يك مصاحبه مطبوعاتی مشترك را در فرودگاه پرم داده بود. در آن مصاحبه در مورد مزايای اقتصادی ايجاد مركزی برای خنثی سازی موشك صحبت شد و به سئوالات گروه های محلی حافظ محيط زيست و غيره پاسخگويی شد. همانند اغلب سياستمداران تروتنف نيز مايل به جذب شغل و پول به منطقه خود بود، و عمليات از كار اندازی نان- لوگار را پروژه ای ارزيابی كرده بود كه ميتوانست منبعی مستمر از اشتغال زايی برای اهالی محل و رای دهندگان بالقوه باشد.
يكی از دلايلی كه من اغلب به سايت های نان- لوگار در روسيه سفر ميكنم برای ترغيب اين نيروهای مثبت در داخل روسيه است. حضور مقامات آمريكايی در اين رابطه موجب تقويت موضع آن دسته از سياستمداران و رهبران نظامی --- و نيز گروه های اقتصادی محلی ذينفع --- روسی ميشود كه از برنامه نان- لوگار حمايت ميكنند، و ميتوانند باعث گشايش بيشتر در اين برنامه و دسترسی به فرصت های جديد تر خنثی سازی و نابودی سلاح شود.
اثرات جهانی و بين المللی نان- لوگار
برنامه نان- لوگار موجب پديد آمدن يك ذخيره غنی از تجربه و استعداد شده كه در ساير اهداف منع گسترش در سراسر جهان قابل استفاده می باشد. لايحه اوليه نان- لوگار شامل حال اتحاد شوروی سابق ميشد زيرا بخش اعظم س. ك. ج. در آن كشور قرار داشت. امروز ما بايد هشيار و مهيا باشيم تا با پول و دانش فنی خود مفهوم نان- لوگار را بهر كجا كه لازم است ببريم و از آن بصورت مفيد استفاده كنيم.
من به انرژی، پشتكار، و خلاقيت كاركنان فنی، پيمانكاران، ناظرين، مسئولين ماشين آلات و تجهيزات، مذاكره كنندگان، حسابرسان، و بسياری متخصصين آمريكايی ديگر شهادت ميدهم و از آنها قدردانی ميكنم كه در شرايط دشوار در اقصی نقاط خاك شوروی سابق سكنی گزيده و با علاقه كار خود را دنبال ميكنند. كل اين مجموعه تبديل به ابزاری شده كه ميتوان از آن در هر كجا استفاده كرد؛ تنها كافيست بتوانيم به موافقت سياسی و ديپلماتيك اوليه دست بيابيم.
نفع نان- لوگار فقط در تعداد سلاح های نابود شده نيست، بلكه وسيله مهمی در توسعه همكاری و ارتباطات شده است. اين برنامه يك محور ثابت در روابط روسيه- ايالات متحده است، حتی زمانی كه ساير جلوه های اين رابطه در حال افول بوده است. اين برنامه باعث اشاعه و تعميق مناسبات دو كشور و ارتباط بهتر دو ارتش شده، و در زمينه هايی كه همواره مخفی كاری و سوء ظن وجود داشته شفافيت و صداقت بيشتری ايجاد كرده.
در مجلس قبلی من طرح " قانون توسعه نان- لوگار" (30) را تقديم كردم كه كنگره آنرا تصويب كرد و پرزيدنت بوش نيز آنرا در سال 2003 امضا نمود. اين اصلاحيه اجازه ميدهد 50 ميليون دلار از اعتبار نان- لوگار در خارج از شوروی سابق هزينه شود. روسيه هنوز در مركز توجه قرار دارد اما پرزيدنت بوش تهديدات جديدی را از ناحيه خاور ميانه و آسيا می بيند. بعلاوه مفاهيم و تجربيات بدست آمده از نان- لوگار ميتوانند در زمينه های آسيب پذيری ديگری بكار روند: مانند مواد پرتو زا و راديولوژيك --- كه قابل استفاده در ساخت بمب كثيف (31) هستند. نان- لوگار توان زيادی برای برخورد با انواع تهديدات گسترش سلاح كسب نموده، لكن برنامه نياز به هدايت قوی سياسی و ديپلماسی تهاجمی دارد تا بيشترين اثر مثبت را بر جای گذارد.
چگونه سياست منع گسترش را به پيش ببريم
برنامه نامزد پيروز انتخابات در زمينه منع گسترش چه بايد باشد؟ بنظر من رئيس جمهور آتی بايد تمام اقتدار ديپلماتيك [ سياسي] و توان اقتصادی ايالات متحده را بكار گيرد و در صدد اجرای 12 نكته مشروحه زير باشد. البته اذعان دارم فهرست ترسناك و بسيار سختی است. هيچ رئيس جمهوری نمی تواند به همه اهداف بر شمرده شده در اين فهرست بطور كامل دست بيابد. برای اين كار لازم است انعطاف، پشتكار، خلاقيت، و حمايت متفقين همه را يكجا داشت. ضمنا اين فهرست نشان ميدهد چطور خطر بالقوه از نواحی مختلف و زمينه های گوناگون امنيت ملی ما را تهديد ميكند.
1 - دستيابی به خنثی سازی و نابودی كامل، قابل كنترل، و غير قابل بازگشت برنامه هسته ای كره شمالي. كره شمالی اولويت اول منع گسترش است. ممكن است تنها شش بمب هسته ای داشته باشد، اما پيونگ يانگ شهرتی دارد كه فن آوری هسته ای خود را به هر كس كه پول نقد بدهد تسليم ميكند. برای دستيابی به فرمول مطمئن كره شمالی بايد تمامی سلاح های هسته ای خود را پياده و نابود كند، تجهيزات و تاسيسات اتمی خود را تحت كنترل قرار دهد، و مواد كافشی و پرتوزای خود را تحت نظارت بين المللی بگذارد. ضمنا بر اساس يك برنامه زمان بندی شده بايد به صادرات موشك های باليستيك خود پايان دهد. راستش گمان نمی كنم كره شمالی براحتی و سريعا زير بار بازرسی دقيق و برنامه خنثی سازی برود. اما بهر حال كار دولت بوش درست بوده كه اعلام كرده از برنامه نان- لوگار بعنوان مدلی برای اقدامات آينده اش استفاده خواهد كرد.
2- بسيج اراده بين المللی برای پايان دادن به برنامه هسته ای ايران. ايران عليرغم انكار شديدش بدنبال دستيابی به سلاح هسته ای می باشد. وظيفه ما اينست كه جامعه بين المللی --- كه در اين مورد با ما هم عقيده می باشد --- را بسيج كنيم تا به تهران فشار زيادی بياورند كه دست از بلند پروازی های هسته ای خود بر دارد. اگر ايران به سرعت تغيير مسير ندهد، بايد اصرار كنيم موضوع كه اينك نزد سازمان بين المللی انرژی اتمی IAEA مطرح است برای تصميمگيری و اقدام به شورای امنيت سازمان ملل ارجاع شود. برای الزام ايران به انجام تعهداتش طبق پيمان عدم گسترش هسته ای NPT، كه شامل تن دادن به بازرسی های كامل و اعمال كنترل های مختلف است، شورای امنيت می بايد آماده باشد از انواع تحريم ها و اقدامات ضروری --- منجمله سياسی، ديپلماتيك، اقتصادی، و حتی نظامی --- استفاده نمايد.
3- سلاح های هسته ای تاكتيكی روسيه را مشمول برنامه نان- لوگار كنيم. با وجود موفقيت هايی كه در زمينه از كار انداختن و نابود كردن موشكهای بين قاره ای و كلاهك های جنگی استراتژيك روسی داشته ايم، مسكو حتی حاضر به مذاكره در مورد سلاح های هسته ای تاكتيكی خود --- كه از بعضی جهات خطرناكتر از قبلی هاست --- نيست. آنها قابل حمل ترند و معمولا در محل های حساستر و بالقوه خطرناكتر استقرار يافته و انبار شده اند. مسكو بايد صورت كامل ذخاير سلاح هسته ای خود را اعلام نمايد و آنرا مشمول مقررات نان- لوگار كند.
4- اعمال كنترل بر مواد هسته ای در سطح جهانی. ايالات متحده بايد هدايت يك تلاش همه جانبه را برای كنترل و نظارت مواد هسته ای غنی شده (مناسب برای ساخت سلاح) موجود در خارج از اتحاد شوروی سابق را كه خطری برای امنيت جهانی به حساب می آيد بر عهده بگيرد. ما بايد بانی يك برنامه جامع و فراگير شويم كه همه تاسيساتی كه دارای مواد خطر زا و بالقوه تسليحاتی هستند را در بر بگيرد، ذخاير سوخت مصرف شده رآكتورها را كه قابليت بازيافتی و غنی سازی دارند از بين ببرد، يك نظارت دقيق و مطالعه ارزيابی خطر در خصوص ده ها رآكتور تحقيقاتی موجود در دنيا و ميزان آسيب پذيری هر يك را انجام دهد، و برنامه ای را برای تبديل سوخت اين گونه راكتور ها و نيرو گاه ها به سوخت اورانيوم كمتر غنی شده و نا مناسب برای توليد سلاح تنظيم و ترويج كند. دولت بوش گام عمده ای در اين زمينه با طرح اعلام شده توسط وزير ابراهم (32) در ماه مه، بنام " طرح كاهش تهديد جهاني" (33) برداشته است. اين طرح كه با هدف كنترل مواد خطرناك هسته ای و پرتوزا (راديواكتيو) در جهان ايجاد شده تكميل كننده طرح ديگر پرزيدنت بوش بنام "طرح ايمن سازی در مقابل گسترش سلاح" PSI (34) است كه به ما اين اجازه و اختيار را ميدهد كه محموله های غير قانونی چنين موادی را توقيف و مصادره كنيم.
5- تلاش برای اقناع هندوستان و پاكستان برای عقد موافقت نامه هسته ای. مرز ميان هند و پاكستان را خطرناكترين محل در جهان ناميده اند. ما بايد تلاشی مستمر را معطوف به ترغيب اين دو حريف به ايجاد اعتماد و تفاهم دو طرفه و كاهش تنش موجود ميان آنها نماييم و گام هايی را كه اين دو دشمن اتمی تا اينجا برای نزديكی با يكديگر برداشته اند حمايت و تشويق كنيم. برای اينكار بايد ميان متخصصين و مسئولين امنيتی هندوستان و پاكستان روابط صميمانه تر و تبادل افكار بر قرار نماييم و در زمينه های امنيت مرزها، كنترل صادرات و حراست، كنترل، و محاسبه ذخاير سلاح های هسته ای آنها را ياری دهيم. اين كار به مهارت ها و ظرافت های سياسی، ديپلماتيك، و اداری خاصی نياز دارد كه ما را در چارچوب معاهده NPT نگه دارد.
6- دستيابی به تاسيسات تسليحات بيولوژيكی روسيه. ما پيشرفت هايی در زمينه تبديل تاسيسات بيولوژيكی به مصارف صلح آميز داشته ايم؛ و ضمنا توانسته ايم فرصت های شغلی برای دانشمندان سابق تسليحات بيولوژيكی ايجاد كنيم. لكن فعلا تعويق عمده ای در برنامه ايجاد شده است. چهار تاسيسات عمده نظامی شوروی سابق هنوز درهای خود را به روی بازرسی و بازرسان باز نكرده اند. يكی از اولويت های مهم ما بايد پوشاندن اين شكاف و وقفه در اين برنامه باشد.
7- حصول اطمينان از بازنمود كامل ذخاير سلاح شيميايی روسيه. گرچه ما پيشرفت شايانی در آماده سازی از بين بردن 40000 تن ذخاير اعلام شده سلاح شيميايی روسی بدست آورده ايم، ليكن لجاج و سر سختی روس ها روند مزبور را كند كرده است. در پايگاه شچوچيه، جايی كه انهدام سلاح ها زودتر از سال 2007 شروع نخواهد شد، من نزديك به دو ميليون كلاهك جنگی و گلوله توپ ديدم؛ بعضی از آنها بقدری بهم فشرده و كوچك بودند كه براحتی ميشد آنرا داخل يك كيف دستی مخفی كرد. لكن مسكو حاضر نيست رقم دقيق موجودی انبار سلاح شيميايی را اعلام كند، و به اين ترتيب سايه ای سنگين بر كل برنامه انداخته است. طبق ضوابط نان- لوگار حصول اطمينان و صدور گواهی نهايی ناممكن ميشود، و برای اينكه بتوان پروژه را تامين مالی نمود، طرح لوايح و قانون جديد وهم چنين صدور فرامين و اجازه نامه های رياست جمهوری ضروری گشته است.
8- تغيير و اصلاح بوروكراسی روسيه برای پايان دادن به كارشكنی ها و شيطنت های آنها در زمينه همكاری منع گسترش. حتی عليرغم تامين مالی كافی و موافقت نامه های سطح بالا، برنامه نان- لوگار هنوز با پاره ای كارشكنی ها و موانع روبروست كه توسط بوروكراسی روس و افسران ارتش ايجاد شده است. آنها مانع دسترسی به برخی سايت ها ميشوند، شرايط معافيت مالياتی را به برخی كشورهای شركت كننده در طرح تعميم نمی دهند؛ و از شمول حمايت ها در برابر خسارات برای شركای گروه هشت (كه قانونا به آنها تعلق ميگيرد) خودداری ميكنند، در نتيجه پيشرفت كار را كند كرده اند. روسيه هنوز 340 تن از مواد كافشی خود را بطور كامل و مطمئن ايمن سازی نكرده است، و دارای 70 مركز نگهداری كلاهك های جنگی هسته ايست كه به حراست و ايمنی بيشتری نياز دارد. دولت ما بايد فشار بر پرزيدنت پوتين را حفظ كند و از او بخواهد دست بعمل بزند و تغييرات و اصلاحات لازم را اعمال كند.
9- شركت های آمريكايی و اروپايی را قانع كنيم تعهد دهند دانشمندان تسليحاتی روسی را استخدام كنند. مدتهاست متوجه شده ايم مشكلات اقتصادی و ساير مسايل اجتماعی و مربوط به زندگی خود و خانواده ميتواند برخی دانشمندان تسليحاتی را به آغوش دولت های شرور ولی ثروتمند، و يا سازمان های تروريستی بياندازد. ده ها هزار دانشمندی را كه ما به استخدام در آورده ايم اغلب در مشاغل دولتی يا وابسته به دولت خدمت ميكنند. معذالك برخی از شركت های بخش خصوصی آمريكايی مسير آينده را با استخدام بعضی افراد بسيار ماهر و متخصص نشان داده اند. از اين موفقيت اندك بايد درس آموخت و اين پروسه را تجاری كرد و تعداد بيشتری از دانشمندان مرد و زن را بسمت مشاغل پايدار در بخش خصوصی سوق داد، جايی كه ميتوانند دانش و مهارت هايشان را در خدمت صلح آميز، سود آور، و غير نظامی بكار گيرند.
10- حصول اطمينان از صحه گزاری و تصويب توافق چتری و فراگير نان- لوگار توسط روسيه. اين توافقنامه سنگ زير بنای كليه برنامه های آمريكايی كاهش تهديد س. ك. ج. در ارتباط با اتحاد شوروی سابق است. اعانات و كمك های مالی توسط كشور ها برای انهدام سلاح و غيره را از ماليات بندی دولت روسيه معاف ميكند؛ و پيمانكاران ايالات متحده را --- كه مشغول انجام سخت ترين عمليات اين برنامه هستند --- تحت حمايت قرار داده از پاره ای مسئوليت های مدنی در صورت بروز سانحه و يا تصادفات ديگر معاف می نمايد. بدون اين تضمين ها كارها خواهند خوابيد. ما اخيرا يك بخش تكميلی از اين توافق را به امضا رسانديم، و با موفقيت جلو روسيه را برای تضعيف آن گرفتيم. لازم است مجلس اين توافقنامه را به تصويب نهايی برساند، تا زير بنايی محكم برای تلاش های پيچيده آتی ايجاد گردد. پيشتر در سال جاری، سناتور جو بايدن (35) و من نامه ای به رهبران روسی نوشتيم و از آنها خواستيم قدری تعجيل كنند. معذالك تا اين لحظه پرزيدنت پوتين از طرح اين اصلاحيه نزد مجلس برای رای گيری خودداری كرده است.
11- نهايی كردن توافق در مورد حفظ و حراست پلوتونيوم. روسيه مقدار 134 تن متريك از ماده فوق العاده خطرناك پلوتونيوم با عمر بسيار طولانی در اختيار دارد كه در حال حاضر تابع هيچ نوع كنترل از جانب برنامه تعاون كاهش تهديد نمی باشد. تلاش برای انهدام اين مواد نيز هنوز دچار همان موانع قبلی نظير مسئوليت مدنی، پاسخگويی، عدم معافيت از پرداخت خسارت، و دسترسی راحت كه زمانی موانع بر سر راه برنامه نان- لوگار در باره خنثی سازی و انهدام سلاح بوده.
12- اطمينان از انجام تعهدات و قولهای مشاركت جهانی و بين المللی. در دوران پرزيدنت بوش در كنفرانس سران گروه هشت سال 2002 برنامه ای بنام "مشاركت جهانی عليه سلاح ها و مواد كشتار جمعی" ملقب به "10 بعلاوه 10 روی 10" (36) پی ريزی شد. ايالات متحده موافقت نمود مبلغ 10 ميليارد دلار برای طرح مشترک برای كاهش تهديد ظرف 10 سال آتی تامين نمايد البته بشرطی كه شركا و متفقين ما نيز طی همين زمان رقم 10 ميليون دلار ديگر به اين صندوق پرداخت نمايند. ما سهم خود را پرداخت كرده ايم، و بسياری از متفقين ما شروع درخشان و اميدوار كننده ای داشته اند. اما رويهم رفته شركای ما از مبلغی كه قولش را دادند قريب 3 ميليارد دلار كمتر پرداخت كرده اند. بعلاوه بخشی از تامين مالی وعده شده به پروژه های ضروری اختصاص نيافته. ما پروژه های مهم ديگری را برای خنثی سازی و انهدام در نظر داريم --- مانند: انبار های سلاح شيميايی و زير دريايی های هسته ای غير استراتژيك، كه به اين اعتبارات نياز دارند. هم پيمانان ما می بايد وعده خود را مبدل به يك پروژه ملموس نمايند.
من يقين دارم هر كس در ماه نوامبر در انتخابات برنده شد برای برنامه های خود در اين زمينه با حمايت جانانه مردم روبرو خواهد شد. مردم آمريكا مايلند رئيس جمهور فعالانه در كار سياست خارجی دخالت كند و امنيت ملی ايالات متحده را افزايش دهد. يك سنجش افكار بعمل آمده توسط روزنامه نيويورك تايمز با مشاركت شبكه تلويزيونی CNN نشان داد كه 38 در صد از آمريكايی ها اظهار داشتند كه سياست خارجی آن مقوله ايست كه آنها مايلند از دهان نامزد های انتخاباتی بهنگام مبارزات انتخاباتی و مناظره تلويزيونی بشنوند. اين را بايد با سنجش های مشابه كه توسط همين موسسات در سالهای 1996 و 2000 انجام شده مقايسه كرد كه در اولی (1996) تنها يك درصد و در دومی (2000) تنها سه درصد از مردم سياست خارجی را مهمترين مقوله و مشكل روبروی مملكت تلقی ميكردند.
مردم آمريكا انتظار دارند دولت آنها شب و روز مشغول فعاليت باشد تا سلاح های كشتار جمعی را پيدا كرده منهدم نمايد. من نيز به هم چنين. رهبری سياسی ما و متخصصين منع گسترش آمريكا بايد روسيه را ترغيب و ناچار كنند آخرين درها را به روی برنامه خنثی سازی و انهدام س. ك. ج. بگشايند. بعلاوه، آنها بايد دنيا را به زير پا كشند، همه جا را بگردند، و فرصت های لازم برای كشف و دستيابی به سلاح های خطرناك را خلق نمايند، و كليه سلاح ها و مواد خطرناك را خارج از سرزمين اتحاد شوروی سابق شناسايی، خنثی سازی، و منهدم نمايند. برای پيروزی در اين وظيفه مهم و خطير لازم است ديپلماسی پيگير و تهاجمی در عاليترين سطوح دولت ما هر روزه اعمال گردد.
(پايان متن)
Footnote:
1) Nonproliferation
2) Senator Lugar
3) Nunn – Lugar Cooperative Threat Reduction Program
4) Richard Lugar, Republican of Indiana
5) Senator Sam Nunn
6) National Press Club
7) Nunn – Lugar Expansion Act
8) Surovatikha
9) Nunn – Lugar Umbrella Agreement
10) Global Partnership Against Weapons and Materials of Mass Destruction
11) Highly Enriched Uranium
12) Low Enriched Uranium
13) International Science and Technology Centers
14) International Proliferation Prevention Program
15) Shchuchye
16) “United We Stand America” Conference
17) Ross Perot
18) World trade Center
19) Sarin gas
20) Aum Shinrikyo
21) Oklahoma City
22) Cesium 137
23) Chechen
24) Pew Research Center
25) Comprehensive Test Ban Treaty and Missile Defense
26) Howard Dean and John Edwards
27) Kirov
28) Perm
29) Yuri Trutinev
30) Nunn – Lugar Expansion Act
31) Dirty bomb
32) Secretary Abraham
33) Global Threat Reduction Initiative
34) Proliferation Security Initiative, PSI
35) Senator Joe Biden
36) 10 Plus 10 over 10
|
